تحلیل تغییرات مکانی – زمانی توسعه اقامتگاه‌های بومگردی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جغرافیای انسانی و برنامه‌ریزی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

زمینه و هدف: طی سال‌های اخیر توسعۀ گردشگری در مناطق غیرشهری و نواحی روستایی به عنوان یک راهبرد معیشتی سازگار با محیط اجتماعی و محیط طبیعی مورد توجه قرار گرفته است. یکی از موضوعات مهم در زمینۀ گردشگری روستایی میزان توسعه و استقرار اقامت­گاه‌های بوم­گردی به عنوان یک شاخص کلیدی و مبنایی و همچنین پراکنش فضایی محل استقرار این اقامتگاه‌ها می‌باشد. به همین سبب هدف از مطالعۀ حاضر شناسایی و تحلیل تغییرات مکانی و زمانی مربوط به توسعه و استقرار اقامت­گاه‌های بوم­گردی در پهنۀ فضایی کشور است.
روش­ شناسی: این مطالعه از نوع پژوهش‌های کاربردی می‌باشد که در چارچوب روش‌شناسی کمی انجام شده است. جامعۀ آماری شامل اقامت­گاه‌های بوم­گردی کشور می‌باشد که در دو سطح مکانی ملی و استانی و همچنین در دو مقطع زمانی 1381 و 1401 مورد بررسی قرار گرفته‌ است. داده‌های مورد نیاز از مرکز آمار ایران گردآوری شده و تحلیل داده‌ها با استفاده از تکنیک‌های تحلیل فضایی و در محیط نرم­افزار ArcMap صورت گرفته است.
یافته ­ها: یافته ­های این پژوهش نشان­ دهندۀ افزایش قابل توجه تعداد اقامت­گاه‌های بوم­گردی کشور طی دور زمانی 1381 تا 1401 است. به ­طوری­که در این دوره تعداد اقامت­گاه‌های بوم­گردی بیش از 5/4 برابر افزایش یافته است. در سطح استان‌ها نیز صرفاً سه استان دارای کاهش در تعداد اقامت­گاه‌های بوم­گردی بوده و سایر استان‌های کشور دارای افزایش در تعداد اقامت­گاه‌های بوم­گردی بوده‌اند. همچنین توزیع فضایی توسعۀ اقامت­گاه‌های ‌بوم­گردی نشان می‌دهد که بیشترین توسعه و تراکم اقامت­گاه‌های بوم­گردی در مناطق شمالی و مرکزی کشور می‌باشد و کم­ترین توسعۀ اقامت­گاه‌های بوم­گردی در نیمۀ غربی کشور است.
نتیجه ­گیری و پیشنهادها: توسعه و استقرار اقامت­گاه‌های بوم­گردی در پهنۀ فضایی کشور به صورت متوازن و متناسب با ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری روستایی هر منطقه انجام نشده، بلکه در برخی مناطق توسعۀ اقامت­گاه‌های بوم­گردی بیش از ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری آن بوده و در برخی مناطق این نسبت کم­تر از ظرفیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری روستایی است. برای توسعۀ متوازن‌تر اقامت­گاه‌های بوم­گردی در کشور، لازم است که شیوه‌نامه‌ها‌ و ضوابط کارآمدی تهیه و مورد استفاده قرار گیرد.
نوآوری و اصالت: مطالعات انجام ­شده در ارتباط با موضوع اقامت­گاه‌های بوم­گردی عمدتاً به صورت مطالعات موردی و به لحاظ مکانی نیز در سطح محلی انجام شده‌اند. اما نوآوری پژوهش حاضر از آن جهت است که نحوۀ استقرار و توزیع فضایی اقامت­گاه‌های بوم­گردی را که تاکنون به آن پرداخته نشده به صورت جامع و در پهنۀ فضایی کل کشور مورد واکاوی قرار داده است. نتایج این مطالعه می‌تواند به عنوان یک راهنما و نقشۀ راه برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


 AlahYari, S., Tajzadeh-Namin, A., Badiezadeh, A., and Pourfarj, A. (2020). A marketing model for Iranian rural tourism. Social Studies in Tourism, 8(16), 59-88. [in Persian] http://journalitor.ir/fa/Article/13990817250611
Askarpour, M., Mohammadinejad, A., and Moghaddasi, R. (2021). Factors Affecting Rural Tourism Supply. Village and Development, 23(4), 1-22. [in Persian] https://doi.org/10.30490/rvt.2020.336669.1169
Andajani, K., Ruminiati, Y. P., Yati, S., & Indrawati, S. (2018). Development of tourism industry and national economic security. Journal of Business, 6(1), 1-5. https://www.doi.org/10.12691/JBMS-6-1-1
Anabestani, A., Giyahi, H., & Javanshiri, M. (2018). An analysis of the effects of establishing ecotourism residence on development of rural settlements (a case study of Radakan village, Chenaran County). Spatial planning, 8(2), 1-24. [in Persian] https://doi.org/10.22108/sppl.2018.108017.1132
Azizi, S., Eftekhari, A. R., Pourtaheri, M., & Sadeghi, H. (2023). Presenting the Ideal Model of Spatial Planning of Ecotourism Residences Case study: Territorial region 9. Geography and development, 21(72), 26-62. [in Persian] https://doi.org/10.22111/gdij.2023.43760.3451
Bouzarjomehri, K., Akhlaghi, M., & Shayan, H. (2022). The Role of Tourism and Ecotourism Resorts in Empowering Rural Women (Case Study: Razavi Khorasan Province). Geography and Territorial Spatial Arrangement, 12(42), 147-170. [in Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.23452277.1401.12.42.7.9
Bulatovic, D. (2017). Ecotourism and ecolodge accommodation. ILIRIA International Review, 7(2), 247-260. https://www.doi.org/10.21113/IIR.V7I2.331
Christou, P., & Sharpley, R. (2019). Philoxenia offered to tourists? A rural tourism perspective. Tourism Management, 72, 39-51. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2018.11.007
Dogru, T., Suess, C., & Sirakaya-Turk, E. (2021). Why do some countries prosper more in tourism than others? Global competitiveness of tourism development. Journal of Hospitality & Tourism Research, 45(1), 215-256. https://doi.org/10.1177/1096348020911706
Erdem, B., & Tetik, N. (2013). An environmentally-sensitive approach in the hotel industry: Ecolodges. International Journal for Responsible Tourism, 2(2), 22-40.
Ghanbari, A., Karmi, F., and Bakhshalipour, B. (2022). Evaluating the effects of rural tourism on regional development (case study: Azarshahr Ghadamgah). New Attitudes in Human Geography. 14(3), 124-97. [in Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.66972251.1401.14.3.5.5
Hajarian, A. (2022). Analysis of Themes Affecting Sustainable Rural Tourism in Rural Areas of Isfahan Province. Tourism Management Studies, 17(59), 115-151. [in Persian]
Hashemi, S. S., & Habibi, M. (2016). Ecotourism zoning of Sadegh Abad Bafgh region, Yazd province. Journal of Tourism and Development, 5(2), 65-85. [in Persian] 10.22034/JTD.2020.110388
Hesam, M., Momen, N., & Salem, M. (2021). Spatial Analysis of Tourism Infrastructure in Gilan Province. Journal of Tourism and Development, 10(1), 221-240. [in Persian] https://doi.org/10.22034/jtd.2020.225132.2012
Imoagene, G., & Ayo-Odifiri, S. O. (2024). Drivers Influencing Customers’ Visitation Patterns to Ecolodges: A Case Study of Cross River State, Nigeria. Journal of Basics and Applied Sciences Research, 2(1), 77-89.
Jamini, D. (2024). Identifying the Strategies of Rural Tourism Marketing in Kurdistan Province. Tourism and hospitality marketing research, 1(1), 115-137. [in Persian] 10.22080/TMHR.2024.26787.1004
Kim, M., Xie, Y., & Cirella, G. T. (2019). Sustainable transformative economy: Community-based ecotourism. Sustainability, 11(18), 4977. https://doi.org/10.3390/su11184977
Kohestani, H., Kazimieh, F., & Vazifeh, A. A. (2023). Identifying the key factors of rural tourism in Harris County, Journal of Tourism Management Studies, 18(63), 73-104. [in Persian]
Kordlou, A., & Ahmadi, K. (2020). Investigating the role of rural tourism in the social and economic development of villages (Case study: villages of Lordegan city, Chaharmahal and Bakhtiari province). Geography and Human Relationships, 3(2), 298-317. [in Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.26453851.1399.3.2.20.7
Lutkovska, S., Pidvalna, O., & Kolesnyk, T. (2024). Methodological principles of tourism development in territorial communities. Наукові інновації та передові технології, (6 (34)). https://www.doi.org/10.52058/2786-5274-2024-6(34)-305-339
McNamee, T., & Sachs, D. (2015). Tourism and Travel. In Africans Investing in Africa: Understanding Business and Trade, Sector by Sector (pp. 309-326). London: Palgrave Macmillan UK. https://www.doi.org/10.1057/9781137542809_17
Mic, M. (2017). Exploring branding opportunities for the ecolodge market (Master's thesis, University of Waterloo).
Montazeri Shahtoori, M., Estelaji, A., & Vali Shariat Panahi, M. (2021). The trend of tourism development in Iran with eco-tourism resorts. Geography (Regional Planning), 11(43), 778-789. [in Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.22286462.1400.11.3.5.7
Montazeri Shahtouri, M., Estelagi, A., & Vali Shariatpanahi, M. (2022). An Analyses of Tourism Development in Iran Emphasizing Eco-Tourism Resorts. Geographical Researches, 37(3), 459-466. [in Persian] http://georesearch.ir/article-1-1373-fa.html
Mozaffari, Z., & Ghasemi, M. (2024). Strategic planning of sustainable rural tourism development Case Study: Neyshabur county. Tourism and hospitality marketing research, 1(1), 57-88. [in Persian] 10.22080/TMHR.2023.26184.1002
Mohammadimehr, S., Karimi, S., & Hosseni, S. M. (2022). Assessing the sustainable livelihood levels of rural communities (Case Study: Oramanat Tourist Area). Journal of Rural Research, 13(2), 332-347. [in Persian] https://doi.org/10.22059/jrur.2022.333541.1695
Mousavi, M., Sadat Asl, Z., and Sadat Asl, L. (2018). Distribution of rural tourism income among the key sectors of the economy. Journal of Tourism Management Studies, 13(14), 137-156. [in Persian]
Pourtaheri, M., Torabi, Z. A., Khavarian-Garmsir, A. R., Sajadi, S., & Hall, C. M. (2024). Ecolodge Tourism Dynamics: A Village-Level Analysis of Marketing and Policy Indicators in Iran’s Hawraman Region. Sustainability, 16(12), 5072. https://doi.org/10.3390/su16125072
Raja, A., & Venkateswaran, A. (2022). The contribution of tourism to economic growth in India. Asian Journal of Research in Marketing, 11(1), 9-14. https://www.doi.org/10.5958/2277-6621.2022.00005.6
Ranjbar, K. (2024). Investigating the development model of rural tourism and the sustainability of the development of local communities (Case study: Zirrzah Dehistan). Tourism and hospitality marketing research, 1(1), 181-205. [in Persian] 10.22080/TMHR.2024.26930.1007
Rebecca, Ch., Rose, B., & Bor, T., (2015). Eco-Lodges, a Future for Sustainable Tourism in Kenya, Journal of Tourism, Hospitality and Sports, No 8, Pp 37-41.
Rigatti, V. (2016). How can an ecolodge become a sustainable and successful business model: Environmental, social, and economic perspectives. Unpublished thesis, Master degree of science in international tourism management. Modul University, Vienna.
RostamPisheh, M,. Nasir Salami, S. M,. Tizghalam Zonouzi, S. (2019). An Evaluation and Comparative Analysis of Physical Structures in Eco-Tourism Resorts (Case Study: Telarkhaneh Bordbar and Deylmay Gasht; Guilan Province). Journal of Physical Development Planning, 4(2), 117-138.  [in Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.26455471.1398.6.2.8.0
Sahani, N. (2021). Application of hybrid SWOT-AHP-FuzzyAHP model for formulation and prioritization of ecotourism strategies in Western Himalaya, India. International Journal of Geoheritage and Parks, 9(3), 349-362. https://doi.org/10.1016/j.ijgeop.2021.08.001
Sadin H., & Pourtaheri, M. (2020). Evaluating the life cycle of resorts case study: Turkmen Saharan Golestan Province. The Journal of Spatial Planning, 24(2), 201-229. [in Persian] http://dorl.net/dor/20.1001.1.16059689.1399.24.2.7.7
Sgroi, F. (2020). Forest resources and sustainable tourism, a combination for the resilience of the landscape and development of mountain areas. Science of the Total environment, 736, 139539. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.139539
Shieh, E., & Fattahi, M. (2015). Evaluation of village’s ecological capacity and its role in regional development from the ecotourism viewpoint (case study: Villages of Lavasan city). Urban Management Studies, 7(22), 76-84. [in Persian]
Statistical Centre of Iran. (2022). Statistical yearbook of Iran. [in Persian]
, F., Azmi, A., & Moradi, O. A. (2022). Analysis of effective factors on the construction of eco-tourism resorts in Goodarzi district of Boroujerd city. Geographical Engineering of Territory, 6(2), 429-447. [in Persian] https://dorl.net/dor/20.1001.1.25381490.1401.6.12.9.8
Vazin, N., Yazdanpanah, H., & Saeedi, M. (2023). Analysis of the Factors Affecting the Success of Ecolodge Business (Case study: Southeastern counties of Isfahan Province). Journal of Geography, 20(75), 107-127. [in Persian] https://dorl.net/dor/http://dor.net/dor/20.1001.1.27833739.1401.20.75.6.8
Wondirad, A., Tolkach, D., & King, B. (2020). Stakeholder collaboration as a major factor for sustainable ecotourism development in developing countries. Tourism Management, 78, 104024. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2019.104024
Wijijayanti, T., Salleh, N. H. M., Hashim, N. A., Mohd Saukani, M. N., & Abu Bakar, N. (2023). The feasibility of rural tourism in fostering real sustainable development in host communities. GeoJournal of Tourism and Geosites, 46(1), 336-345. https://www.doi.org/10.30892/gtg.46137-1031
Yang, Y., & Fik, T. (2014). Spatial effects in regional tourism growth. Annals of tourism research, 46, 144-162.